Tijdens een recente opleiding oorzaakanalyse merkte ik iets opvallends. Zodra ik begon te vertellen over methodes om problemen diepgaander te analyseren, hoorde ik bij deelnemers een lichte weerstand.
“Waarom zouden we dit doen? We kennen de oorzaak toch al?” En ja, soms was dat waar. Maar er waren ook situaties waarin een probleem al meerdere keren was ‘opgelost’… en toch terugkeerde. Keer op keer werden dezelfde symptomen bestreden, zonder de echte bron aan te pakken.
Dat bracht me bij een cruciale vraag: Wat als je vanaf het begin de échte oorzaak zou blootleggen?
Het zou je niet alleen tijd en frustratie besparen, maar ook blijvende resultaten opleveren.
Een visueel hulpmiddel dat je daarbij kan helpen is het visgraatdiagram.
Wat is het visgraatdiagram?
Om complexe problemen op te lossen, heb je een methode nodig die verder gaat dan ‘even snel nadenken’. Dat is precies waarom het visgraatdiagram (ook bekend als het Ishikawa-diagram of oorzaak-gevolgdiagram) zo krachtig is. Het leidt je naar meerdere mogelijke oorzaken.
De naam zegt het al: het diagram lijkt op een visgraat. Het begint met een duidelijke formulering van het probleem aan de rechterkant – dit is het ‘hoofd’ van de vis. Van daaruit lopen verschillende takken als ‘graten’ naar links, waarbij elke tak een categorie van mogelijke oorzaken weergeeft.
Waarom is deze visuele opbouw zo effectief?
Omdat het je dwingt om systematisch na te denken over álle mogelijke oorzaken, vooraleer je in oplossingen gaat denken.
Hoe werkt het visgraatdiagram?
Via onderstaande stappen maak je een visgraatdiagram. Doe dit samen met de mensen die berokken zijn bij de probleemstelling. Dat maakt de oefening nog krachtiger en je creëert meteen draagvlak voor de oplossing(en).
1. Definieer het probleem
Wat is precies het probleem dat je wil analyseren? Formuleer het concreet en schrijf het aan de rechterkant van je diagram, bij het ‘hoofd’ van de vis. Bijvoorbeeld: “Productievertraging in productieproces” of “Hoge klantontevredenheid bij support”.
2. Maak clusters van oorzaken
De ‘graten’ van de vis zijn de hoofdcategorieën van mogelijke oorzaken. Klassieke categorieën zijn bijvoorbeeld:
- Mens (training, motivatie, fouten)
- Machine (defecten, onderhoud, instellingen)
- Materiaal (kwaliteit, voorraad)
- Methode (werkwijze, processen)
- Milieu (werkomgeving, externe factoren)
- Management (Sturing, metingen)
3. Brainstorm over alle mogelijke oorzaken per categorie
Onder elke hoofdcategorie noteer je specifieke mogelijke oorzaken. Vraag jezelf steeds af: Wat kan bijdragen aan dit probleem?
Bijvoorbeeld, als er een productievertraging is, zou de hoofdcategorie Machine oorzaken kunnen bevatten zoals ‘slechte kalibratie’ of ‘te weinig preventief onderhoud’.
4. Analyseer de grondoorzaken
Niet elke genoemde oorzaak is de échte grondoorzaak. Gebruik de ‘5x waarom’-techniek om dieper te graven. Vraag bijvoorbeeld:
- Waarom is er een productievertraging? → De machine hapert.
- Waarom hapert de machine? → De instellingen zijn niet correct.
- Waarom zijn de instellingen niet correct? → Er is geen vaste checklist voor kalibratie.
En zo kom je tot de kern: een gebrek aan een standaardprocedure, in plaats van ‘gewoon pech’ met machines.
5. Pak de kernoorzaak aan
Nu je de grondoorzaak hebt gevonden, kan je een structurele oplossing bedenken in plaats van een tijdelijke fix. In ons voorbeeld? Een duidelijke kalibratiechecklist invoeren, zodat de machine wél optimaal blijft werken.
Praktijkvoorbeeld
Laten we teruggaan naar de training die ik gaf. Een van de bedrijven kampte met een terugkerend probleem: hoge klantenontevredenheid over de snelheid van hun supportafdeling. Ze dachten dat het lag aan ‘trage medewerkers’, maar toen we een visgraatdiagram maakten, ontdekten we dat:
- De interne kennisbank verouderd was (Methode)
- Nieuwe medewerkers niet genoeg training kregen (Mens)
- Het ticketingsysteem niet goed was ingesteld (Machine)
Door deze grondoorzaken bloot te leggen, kon het bedrijf concrete verbeteringen doorvoeren die het probleem écht oplosten – en niet alleen de symptomen bestreden.
Voordelen en valkuilen van het visgraatdiagram
✅ Voordelen:
✔ Dwingt je om systematisch en visueel te denken
✔ Helpt je de échte oorzaken van een probleem bloot te leggen
✔ Voorkomt dat je blijft hangen in symptoombestrijding
✔ Zorgt voor gestructureerde en blijvende oplossingen
⚠ Valkuilen:
❌ Te snel aannemen dat de eerste oorzaak de juiste is
❌ Slechts oppervlakkig brainstormen en niet diep genoeg graven
❌ Geen concrete acties ondernemen na de analyse
De kracht van het visgraatdiagram zit hem in doorvragen en kritisch nadenken. Pas als je écht bij de kern bent, kun je problemen blijvend oplossen.
Tijd om zelf aan de slag te gaan!
Blijven problemen in jouw organisatie ook steeds terugkomen? Voorkom dat je telkens dezelfde brandjes blust en zet het visgraatdiagram in om tot de kern door te dringen.
Wil je dit soort methodes beter leren toepassen in je bedrijf? Neem contact op met Insightful en ontdek hoe je met slimme technieken échte verbeteringen doorvoert.
🔎 Wil je meer weten over procesverbetering en efficiënt werken? Schrijf je in op onze nieuwsbrief https://insightful.be/#nieuwsbrief en blijf op de hoogte van nieuwe inzichten!